Μηδενική ανοχή στη διαφορετικότητα και βαθύς συντηρητισμός

Απο τον Φιλελευθερο Online, Σαββατο, 10 Νοεμβριου 2007

Καταθλιπτικά αποτελέσματα για το χαρακτήρα και την κοινωνική συμπεριφορά του Κύπριου, φέρνει στο φως η πρώτη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα στην οποία συμμετέχουν 25 χώρες της Ευρώπης και αποτελεί το κορυφαίο ερευνητικό πρόγραμμα επί θεμάτων συγκριτικής πολιτικής και κοινωνιολογίας στον ευρωπαϊκό χώρο. Εθνικός συντονιστής της έρευνας για την Κύπρο είναι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και ο Φιλελεύθερος κατέχει την αποκλειστικότητα δημοσίευσης των αποτελεσμάτων. Ο συντηρητισμός που διέπει την κυπριακή κοινωνία και που αναφέρεται σε ζητήματα όπως οι κοινωνικές σχέσεις και η θρησκεία ενώ είναι αξιοσημείωτο το ουσιαστικό έλλειμμα κοινωνικής συνοχής, η έξαρση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, φαίνεται πως έχει βαθιές ρίζες.


Αυτά είναι μερικά από τα ευρήματα της μεγάλης έρευνας που κατέγραψε την αλλαγή ή τη συνέχεια στις στάσεις, τις συμπεριφορές και τις αξίες των Ευρωπαίων πολιτών σε μια σειρά κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών ζητημάτων. Συντονιστής της έρευνας στην Κύπρο ήταν το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο και τα πορίσματα της, δημοσιεύονται σήμερα Σάββατο κατ' αποκλειστικότητα στον «Φ».

Καταρχήν, η καθημερινότητα των Κυπρίων έχει κάποια ιδιαίτερα γνωρίσματα που κάποιος θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει μάλλον καταθλιπτικά. Περίπου ένας στους τρεις Κύπριους φαίνεται ότι παρακολουθεί πάνω από 3 ώρες τηλεόραση καθημερινά. Αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατατάσσει την Κύπρο μαζί με τη Βουλγαρία και τη Βρετανία στις ψηλότερες θέσεις.

Και ενώ η τηλεόραση φαίνεται να μονοπωλεί τον τρόπο με τον οποίο περνούν το χρόνο τους οι Κύπριοι, οι πολίτες δε φαίνεται να θεωρούν αυτό το γεγονός ως ιδιαίτερα προβληματικό στοιχείο. Αντίθετα, το βλέπουν ως μια συμπεριφορά απόλυτα φυσιολογική. Αν δε, λάβουμε υπόψη μας το είδος των εκπομπών που συνήθως παρακολουθεί με βάση μετρήσεις τηλεθέασης (ξενόγλωσσες και ελληνικές σαπουνόπερες) θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Κύπριος πολίτης φαίνεται να προτιμά να είναι θεατής της ζωής άλλων ανθρώπων παρά πρωταγωνιστής στη δική του.

Αυτή η στάση κατατάσσει τους Κυπρίους ως τον πιο απαθή λαό συγκριτικά με τους υπόλοιπους ευρωπαίους καθώς δεν φαίνεται να τον απασχολεί ιδιαίτερα η απώλεια της δημιουργικότητας ή ακόμη και της δημιουργικής κοινωνικής συμμετοχής χάριν της παρακολούθησης τηλεόρασης.

Το πιο πάνω στοιχείο αν συνδυαστεί και με το γεγονός ότι οι μισοί περίπου Κύπριοι δεν διαβάζουν καθημερινά εφημερίδα δίνει μια σχετικά αρνητική εικόνα για το πως ο σύγχρονος Κύπριος επιλέγει να αξιοποιεί τον καθημερινό ελεύθερο του χρόνο.

Την ίδια ώρα, στο ερώτημα αν η κυπριακή κοινωνία είναι ξενοφοβική ή όχι, τ' αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν πως διαμορφώνεται πλέον εικόνα μιας ξενοφοβικής και κοινωνικά ρατσιστικής κοινωνίας. Συγκεκριμένα οι Κύπριοι δεν θεωρούν ιδιαίτερα καλό για την οικονομία της Κύπρου το γεγονός ότι έρχονται άτομα από άλλες χώρες για να ζήσουν εδώ. Η ξενοφοβική διάθεση των Κυπρίων αντικατοπτρίζεται και στο ερώτημα του κατά πόσο τα άτομα που έρχονται από άλλες χώρες στην Κύπρο για να ζήσουν υποβαθμίζουν ή εμπλουτίζουν την πολιτιστική ζωή και παράδοση του νησιού. Εδώ θα πρέπει ίσως να αναφερθεί και το γεγονός ότι όλα τα πιο πάνω ευρήματα είναι σε απόλυτη συμφωνία με γεγονότα και καταστάσεις που συχνά καταγράφονται στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία σε ό,τι αφορά στον τρόπο μεταχείρισης ξένων εργατών ή μεταναστών.

Η γενικότερη στάση των Κυπρίων απέναντι στην κοινωνική διαφορετικότητα φαίνεται και μέσα από δύο άλλα παραδείγματα που καταγράφονται πολύ χαρακτηριστικά σε αυτή την έρευνα. Το πρώτο αναφέρεται στο βαθμό αποδοχής ατόμων με εναλλακτική σεξουαλικότητα και το δεύτερο στα άτομα που επιλέγουν να ζουν εκτός γάμου και να αποκτούν παιδιά.

Κύπριοι οι πιο αισιόδοξοι Ευρωπαίοι
Ωστόσο, οι Κύπριοι αυτοχαρακτηρίζονται ως οι πιο αισιόδοξοι πολίτες της Ευρώπης. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία (80%) διακατέχονται από ισχυρή αισιοδοξία για το μέλλον τους. Το γεγονός αυτό μπορεί να συνδεθεί με την αντίληψη των Κυπρίων ότι ζουν -συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη- σε μια κοινωνία όπου επικρατεί σχετικά πολύ χαμηλή εγκληματικότητα και όπου, για παράδειγμα, είναι μια από τις ασφαλέστερες κοινωνίες για να κυκλοφορήσει κάποιος τη νύχτα έξω από το σπίτι του.

Tα πορίσματα της μεγάλης πανευρωπαϊκής έρευνας
Περίπου ένας στους τρεις Κύπριους παρακολουθεί πάνω από 3 ώρες τηλεόραση καθημερινά. Στην ερώτηση μάλιστα αν νιώθουν εκνευρισμό που η παρακολούθηση τηλεόρασης καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της καθημερινής τους ενασχόλησης, στη συντριπτική τους πλειοψηφία (94%) δηλώνει ότι αισθάνεται καθόλου ή ελάχιστες τύψεις για αυτή τη συνήθεια. Θεωρείται δηλαδή μια συμπεριφορά απόλυτα φυσιολογική.

Το 66,7% αποδοκιμάζει αν μια γυναίκα έχει παιδί με έναν σύντροφο με τον οποίο συζεί αλλά χωρίς να είναι παντρεμένη μαζί του. Είναι το υψηλότερο ποσοστό αποδοκιμασίας ανάμεσα σε όλες τις χώρες που πήραν μέρος στην έρευνα.

Η σωματική δραστηριότητα και η άσκηση δεν εντάσσονται στην καθημερινή ενασχόληση των Κυπρίων καθώς στην πλειοψηφία τους (54%) δηλώνουν ότι δεν ασκούνται καθόλου, ενώ μόλις το 26% των Κυπρίων φαίνεται να δραστηριοποιείται σωματικά τουλάχιστον σε τακτική βάση. Η αποχή από τη συστηματική άσκηση έχει πλέον χαρακτηρισθεί από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ως ένας από τους βασικότερους παράγοντες ανάπτυξης χρόνιων ασθενειών (καρδιαγγειακές και μεταβολικές παθήσεις). Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες η Κύπρος κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

Σχεδόν οι μισοί Κύπριοι (ποσοστό 46%) δεν διαβάζουν καθημερινά εφημερίδα. Αυτό, σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία της έρευνας (π.χ. παρακολούθηση τηλεόρασης) δίνει μια σχετικά αρνητική εικόνα για το πως ο σύγχρονος Κύπριος επιλέγει να αξιοποιεί τον καθημερινό ελεύθερο του χρόνο.

Η Κύπρος έχει το χαμηλότερο ποσοστό (38,4%) ατόμων που συμφωνούν με την άποψη ότι οι ομοφυλόφιλοι (άντρες και γυναίκες) πρέπει να είναι ελεύθεροι να ζήσουν τη ζωή τους όπως θέλουν σε αντίθεση με χώρες όπως η Δανία (88,1%), η Σουηδία (86,4%) και Νορβηγία (80,8%).

Μόλις ένας στους δέκα (ποσοστό 10%) χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο ή την ηλεκτρονική αλληλογραφία σε καθημερινή βάση. Η Κύπρος είναι στις τελευταίες χώρες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στη μη χρήση του Διαδικτύου, αφού 7 στους 10 δεν χρησιμοποιούν Internet. Στον αντίποδα βρίσκονται οι σκανδιναβικές χώρες: Σχεδόν ένας στους δύο πολίτες κάνει καθημερινή χρήση.΄

Το προφίλ του Κυπρίου

Θεατής στη ζωή των άλλων
Υποβαθμίζει τη δημιουργική συμμετοχή
Αποδοκιμάζει τη σεξουαλική διαφορετικότητα
Δεν γυμνάζεται σχεδόν καθόλου
Δεν χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες
Δεν εμπιστεύεται κόμματα και πολιτικούς
Ξενοφοβικός και ρατσιστής
Έχει στενή σχέση με τη θρησκεία
Δηλώνει αισιόδοξος για το αύριο

Μια ιδιότυπη θρησκοληψία
Την εικόνα των Κυπρίων απέναντι στη διαφορετικότητα, έρχονται να συμπληρώσουν στοιχεία που φανερώνουν ότι η κυπριακή κοινωνία έχει σοβαρό έλλειμμα κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούς λαούς και σε αντίθεση ίσως με τη εντύπωση που ενδέχεται να κυριαρχεί για τον κοινωνικό χαρακτήρα των Κυπρίων, οι Κύπριοι εμφανίζονται οι πιο επιφυλακτικοί Ευρωπαίοι προς τους συμπολίτες τους. Σε αντίθεση με τις σκανδιναβικές κοινωνίες όπου εμφανίζονται στην Ευρώπη με τα υψηλότερα ποσοστά κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης η Κύπρος, μαζί με χώρες όπως η Βουλγαρία, η Πολωνία και η Πορτογαλία δείχνουν να βρίσκονται στον αντίποδα.

Συγκεκριμένα εμφανίζονται να μην έχουν ιδιαίτερα εμπιστοσύνη στους περισσότερους ανθρώπους, να βλέπουν με καχυποψία τους άλλους και να μην αναγνωρίζουν σε αυτούς αγαθές προθέσεις. Την ίδια ώρα, οι Κύπριοι εμφανίζονται ως οι Ευρωπαίοι με την πιο άμεση σχέση με τη θρησκεία. Συγκεκριμένα στο ερώτημα «Πόσο θρησκευόμενος/ η είσαι;» στην κλίμακα από 0-10 εμφανίζονται με διαφορά ο πιο θρησκευόμενος λαός στην Ευρώπη με δεύτερους τους Πολωνούς.

Καταλαμβάνουν επίσης τη δεύτερη θέση πίσω από τους Πολωνούς στα ερωτήματα για τη συχνότητα εκκλησιασμού και τη συχνότητα προσευχής (στην κλίμακα από 0-6 όπου το 0 υποδηλώνει «ποτέ» και το 6 «περισσότερο από μια φορά τη βδομάδα»). Το γεγονός αυτό μας υποχρεώνει ωστόσο να μιλήσουμε ή/και ερμηνεύσουμε αυτή την προσέγγιση και ως μια υποκριτική στάση των Κυπρίων.

Δηλαδή, ενώ από τη μια θέλουν να εμφανίζονται ως ο λαός με τη στενότερη σχέση με τη θρησκεία από την άλλη δε φαίνεται να αποτελούν βίωμα βασικές αξίες της χριστιανικής θρησκείας (π.χ ανοχή, αποδοχή, αγάπη για τον πλησίον κ.λ.π).

Επξήγηση κλίμακας 0 - 10
Κλίμακα 0 - 10 όπου π.χ. 0=κακό για την οικονομία/πολιτιστική ζωή και 10 καλό για την οικονομία/πολιτιστική ζωή. Η κλίμακα αποτυπώνει το βαθμό ικανοποίησης των Κυπρίων από τον τρόπο που λειτουργούν διάφοροι τομείς ή την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Για παράδειγμα, οι Κύπριοι δηλώνουν ικανοποιημένοι με τον τρόπο ζωής του (7,41).

Τρόπος ζωής 7,41
Λειτουργία της Δημοκρατίας 6,63
Δουλειά της κυβέρνησης 6,20
Υπηρεσίες Υγείας 6,19
Δικαιοσύνη 6,07
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 5,78
Οικονομία 5,72
Βουλή 5,70
Αστυνομία 5,60
Κόμματα 4,73
Πολιτικοί 4,30 *
ΟΗΕ, 4,20
Ξένοι εργάτες 3,91 **

* Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν μια κρίση πολιτικής που συμβαίνει στην Κύπρο. Ωστόσο το φαινόμενο της κρίσης απαντάται στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες, πλην Δανίας και Εσθονίας.
**Οι Κύπριοι δεν θεωρούν ιδιαίτερα καλό για την οικονομία της Κύπρου το γεγονός ότι έρχονται άτομα από άλλες χώρες για να ζήσουν εδώ.

Ταυτότητα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας
Για πρώτη φορά η Κύπρος συμμετείχε σε πανευρωπαϊκή συγκριτική κοινωνική έρευνα τα αποτελέσματα της οποίας συγκροτούν χρήσιμο εργαλείο για τη χάραξη πολιτικής από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (ΕΚΕ) στην οποία συμμετέχουν 25 χώρες της Ευρώπης αποτελεί το κορυφαίο ερευνητικό πρόγραμμα επί θεμάτων συγκριτικής Πολιτικής και Κοινωνιολογίας στον ευρωπαϊκό αλλά και το διεθνή χώρο. Λόγω μάλιστα της καινοτομικής μεθοδολογίας που ακολουθεί, η ΕΚΕ τιμήθηκε με το κορυφαίο ευρωπαϊκό βραβείο Descartes.

Στην Κύπρο εθνικός συντονιστής της έρευνας είναι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Στο διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2006 πραγματοποιήθηκε από το Κέντρο Ερευνών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου (European University Cyprus) η έρευνα πεδίου (συλλογή στοιχείων) σε ένα παγκύπριο δείγμα 1485 νοικοκυριών. Το ποσοστό συμμετοχής στην έρευνα ξεπέρασε το 90% (το υψηλότερο στην Ευρώπη).

Στην διεκπεραίωση του 3ου γύρου της ΕΚΕ στην Κύπρο συμμετείχαν ο καθηγητής Δρ. Κώστας Γουλιάμος, και οι Δρ. Αντώνης Θεοχάρους, Δρ. Σπύρος Σπύρου, Δρ. Μάριος Βρυωνίδης, Κυριάκος Παλαρή, Λίνα Τσούμπανου, Γιώργος Παναγιώτου (Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου), Δρ. Χριστίνα Παπασολομώντος (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου), Δώρα Κυριακίδου (Στατιστική Υπηρεσία).

Η έρευνα έγινε με την ευγενή χορηγία της Ελληνικής Τράπεζας. Κύπρου) και ο καθηγητής Χρήστος Λυριντζής (Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).

Η Κύπρος, μέσω του εθνικού συντονιστή της, του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, συμμετέχει και στον επόμενο γύρο της ΕΚΕ 2007-2009.
Λεξεις-Κλειδια: Κυπριος, ερευνα, καταθλιπτικα, συντηριτικος, ξενοφοβικος, αισιοδοξος, απαθης, ρατσιστης, θεατης, υποβαθμιστικος, αποδοκιμαστικος, αγυμναστος, θρησκοληπτος, ανοχη